De lokale democratie is toe aan groot onderhoud. Met de decentralisaties in het sociaal domein – de grootste bestuurlijke operatie van de afgelopen honderd jaar – is de rolverdeling tussen de verschillende overheden sterk gewijzigd. De gemeente moet haar rol als eerste overheid steeds meer waarmaken. Dat stuit echter vaak op fricties tussen landelijke regelgeving en gemeentelijke verantwoordelijkheden.

Maar wat als we de decentralisaties verder doorzetten? Als gemeenten werkelijk de verantwoordelijkheid krijgen, niet alleen in het sociaal domein, maar ook op andere beleidsterreinen zoals onderwijs, volkshuisvesting, ruimte, mobiliteit? En financieel de verantwoordelijkheid voor deze beleidsterreinen krijgen, bijvoorbeeld door een forse verruiming van de mogelijkheid tot het heffen van lokale belastingen? Welke vormen van samenwerking heeft de toekomstige gemeente nodig en met welke strategische partners? Hoe kan het democratisch gehalte worden gegarandeerd en wat is er financieel nodig om de gemeente van de toekomst mogelijk te maken?

Over deze onderwerpen zijn in de afgelopen maanden veel rapporten gepubliceerd, waaronder door de Raad voor het Openbaar Bestuur, de Raad voor de Financiële Verhoudingen, de Vereniging van Nederlandse Gemeenten en het Ministerie van Binnenlandse Zaken. Op woensdag 5 oktober zullen op de Internationale School voor Wijsbegeerte in Leusden een keur aan deskundige sprekers hun licht laten schijnen over hoe uw gemeente er in de toekomst uit zal zien.

Sprekers
De centrale inleiding van deze inspiratiedag wordt verzorgd door Alexander Rinnooy Kan. Dr. Rinnooy Kan is hoogleraar economie en bedrijfskunde aan de Universiteit van Amsterdam en lid van de Eerste Kamer voor D66. Voorheen was hij voorzitter van de Sociaal-Economische Raad (SER) en voorzitter van werkgeversorganisatie VNO/NCW. In 2007, 2008 en 2009 werd hij uitgeroepen tot de meest invloedrijke man van Nederland. Rinnooy Kan was voorzitter van de VNG-commissie Financiële ruimte voor gemeenten.

Wat is er strategisch nodig om de gemeente in staat te stellen alle gedecentraliseerde taken waar te maken? Hoe moet samenwerking met de stakeholders tot stand komen? Welke risico’s lopen lokale overheden daarbij en wat zijn de succes- en faalfactoren? Peter van Lieshout, hoogleraar Theorie van de Zorg aan de Universiteit Utrecht en voorzitter van onder meer Nictiz, het Nederlands Jeugdinstituut en De Alliantie, geeft antwoord op deze vragen. Voorheen was Prof. Dr. Van Lieshout onder meer directeur-generaal gezondheidszorg op het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (VWS) en project-directeur- generaal sociale zekerheid en zorg bij het ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid. Van 2003 tot 2009 was hij voorzitter van de VPRO.

Maarten Allers is hoogleraar Economie van Decentrale Overheden aan de Rijksuniversiteit Groningen en directeur Centrum voor Onderzoek van de Economie van de Lagere Overheden (COELO). Daarnaast is hij lid van de Raad voor de financiële verhoudingen en academic partner van het CPB. Prof. dr. Allers buigt zich over de economische gevolgen van de decentralisaties voor de gemeenten. Hoe moet de financiële verhouding tussen Rijk en gemeenten worden geregeld? In welke mate moeten gemeenten daarover verantwoording afleggen aan het Rijk? In hoeverre moeten de gemeentelijke financiën via het gemeentefonds worden geregeld en in hoeverre via gemeentelijke belastingen?

Schaalvergroting wordt vaak gepresenteerd als enige optie voor gemeenten om de veelheid aan decentrale taken te kunnen uitvoeren. Is schaalvergroting inderdaad de enige optie? Of zijn andere vormen van samenwerking voldoende? En hoe zit het met de democratische legitimiteit van deze samenwerkingsvormen? En zijn gemeenteraden slagvaardig genoeg om het democratisch gat dat dreigt te vallen, te dichten? Hoe kunnen overheden met maatschappelijke partners tot nieuwe arrangementen komen om zorg te dragen voor publieke diensten? Hierover spreekt Marcel Boogers. Prof. dr. Boogers is bijzonder hoogleraar Innovatie en Regionaal Bestuur aan de Universiteit Twente en senior adviseur bij BMC advies en management. Zijn onderzoek en advieswerk richt zich op lokale politiek, regionale beleidsprocessen en interbestuurlijke verhoudingen. Hij was (co-)auteur van een groot aantal wetenschappelijke publicaties over regionaal en lokaal bestuur, lokaal leiderschap, lokale politieke organisaties en decentralisaties. Hij is lid van de Raad voor het Openbaar Bestuur.

Programma
13:00 Lokale democratie in de steigers – Alexander Rinnooy Kan
13:30 Strategische keuzes bij decentralisatie – Peter van Lieshout
14:15 Economische keuzes en gevolgen bij decentralisaties – Maarten Allers
15:00 Pauze
15:30 Het democratisch gat gevuld? – Marcel Boogers
16:15 Borrelpraat: in kleine groepen kunt u in gesprek gaan met één van de sprekers naar keuze, onder het genot van een drankje.
17:00 Afsluitend woord van Alexander Rinnooy Kan en netwerkborrel

Locatie en organisatie
De inspiratiedag Lokale Democratie in de Steigers wordt u aangeboden door het Nederlands Gesprekcentrum in samenwerking met Binnenlands Bestuur. De bijeenkomst vindt plaats op het Landgoed van de Internationale School voor Wijsbegeerte, Dodeweg 8 in Leusden.